ویتامین D که به عنوان کلسیفرول نیز شناخته می‌شود یک ویتامین محلول در چربی است که به طور طبیعی در برخی از غذاها وجود دارد، می‌توان به غذاهای دیگر اضافه و همچنین می‌تواند به عنوان یک مکمل غذایی مصرف شود. علاوه بر این هنگامی که اشعه ماوراء بنفش (UV) از نور خورشید به پوست برخورد می‌کند و باعث ساخت ویتامین D صورت درون زا تولید خواهد شد. در مورد عملکرد ویتامین D در بدن می‌توان گفت:
- ویتامین D جذب کلسیم را در روده افزایش می‌دهد
- غلظت سرمی کلسیم و فسفات کافی را حفظ می‌کند تا معدنی‌سازی طبیعی استخوان را امکان‌پذیر کند و از تتانی هیپوکلسمیک (انقباض غیرارادی عضلات، منجر به گرفتگی و اسپاسم) جلوگیری کند
- برای رشد استخوان و بازسازی استخوان توسط استئوبلاست‌ها و استئوکلاست‌ها مورد نیاز
- از راشیتیسم در کودکان و استئومالاسی در بزرگسالان جلوگیری می‌کند
- به محافظت از افراد مسن در برابر پوکی استخوان کمک می‌کند.
- کاهش التهاب
- تعدیل فرآیندهایی مانند رشد سلولی، عملکرد عصبی عضلانی و ایمنی و متابولیسم گلوکز
- تعدیل ژن‌های کدکننده پروتئین‌هایی که تکثیر سلولی، تمایز و آپوپتوز را تنظیم
*بدون ویتامین D کافی، استخوان‌ها می‌توانند نازک، شکننده یا بد شکل شوند.
چرا ویتامین D برای بدن مهم است؟
ویتامین D یکی از ویتامین‌هایی است که بدن شما برای سالم ماندن به آن نیاز دارد. نقش مهمی در حفظ تعادل کلسیم در خون و استخوان‌ها و در ساخت و نگهداری استخوان‌ها دارد. به طور خاص، شما به ویتامین D نیاز دارید تا بدن شما بتواند از کلسیم و فسفر برای ساختن استخوان‌ها و حمایت از بافت‌های سالم استفاده کند.
با کمبود مزمن و یا شدید ویتامین D، کاهش جذب کلسیم و فسفر توسط روده‌ها منجر به هیپوکلسمی (سطح پایین کلسیم در خون) می‌شود که منجر به هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می‌شود (غدد پاراتیروئید بیش فعال تلاش می‌کنند سطح کلسیم خون را در حد طبیعی نگه دارند).هر دو هیپوکلسمی و هیپرپاراتیروئیدیسم، اگر شدید باشند، می‌توانند علائمی از جمله ضعف و گرفتگی عضلات، خستگی و افسردگی ایجاد کنند.
برای تلاش برای متعادل کردن سطح کلسیم در خون (از طریق هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه)، بدن کلسیم را از استخوان‌های شما می‌گیرد، که منجر به تسریع دمینرالیزاسیون استخوان می‌شود (زمانی که استخوان سریع‌تر از آن چیزی که بتواند ساخته شود تجزیه می‌شود) که می‌تواند بیشتر منجر به استئومالاسی (استخوان‌های نرم) در بزرگسالان و راشیتیسم در کودکان شود.
استئومالاسی و پوکی استخوان شما را در معرض افزایش خطر شکستگی استخوان قرار می‌دهد. راشیتیسم همان استئومالاسی است، اما فقط کودکان را مبتلا می‌کند. از آنجایی که استخوان‌های کودک هنوز در حال رشد هستند، دمینرالیزاسیون باعث خم شدن یا خم شدن استخوان‌ها می‌شود.
چگونگی اثر گذاری ویتامین D در بدن
همانطور که گفته شد ویتامین D که از قرار گرفتن در معرض نور خورشید، غذاها و مکمل‌ها به بدن منتقل می‌شود، از نظر بیولوژیکی بی‌اثر است و برای فعال شدن باید تحت دو هیدروکسیلاسیون در بدن قرار گیرد. اولین هیدروکسیلاسیون، که در کبد اتفاق می‌افتد، ویتامین D را به 25-هیدروکسی ویتامین D [25(OH)D] تبدیل می‌کند که به نام «کلسیدیول» نیز شناخته می‌شود. هیدروکسیلاسیون دوم عمدتاً در کلیه رخ می‌دهد و 1,25-دی هیدروکسی ویتامین D [1,25(OH)2D] فعال فیزیولوژیکی را تشکیل می‌دهد که به نام «کلسیتریول» نیز شناخته می‌شود.
ویتامین دی چگونه جذب بدن می‌شود؟
در غذاها و مکمل‌های غذایی، ویتامین D دو شکل اصلی دارد:
- D2 (ارگوکلسیفرول)
- D3 (کوله کلسیفرول)
این دو نوع از نظر شیمیایی فقط در ساختار زنجیره جانبی متفاوت هستند، اما هر دو شکل به خوبی در روده کوچک جذب می‌شوند. جذب با انتشار غیرفعال ساده و با مکانیسمی که پروتئین‌های حامل غشای روده را درگیر می‌کند، رخ می‌دهد . وجود همزمان چربی در روده باعث افزایش جذب ویتامین D می‌شود، اما مقداری ویتامین D حتی بدون چربی رژیم غذایی نیز جذب می‌شود. جالب است بدانید که افزایش سن و نه افزایش وزن جذب ویتامین D از روده را تغییر نمی‌دهد.
شاخص سنجش ویتامین دی رد بدن
غلظت سرمی 25(OH)D در حال حاضر شاخص اصلی وضعیت ویتامین D است که میزان ویتامین D را منعکس می‌کند که به صورت درون زا تولید می‌شود و از غذاها و مکمل‌ها به دست می‌آید.
کمبود ویتامین D چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک معمولاً آزمایش‌های روتین سطوح ویتامین D را سفارش نمی‌دهند، اما در صورت داشتن شرایط پزشکی خاص یا عوامل خطر کمبود ویتامین D و یا علائم آن، ممکن است نیاز به بررسی سطح این ویتامین در بدن وجود داشته باشند.
پزشک می‌تواند آزمایش خون را برای اندازه‌گیری سطح ویتامین D تجویز کند. دو نوع آزمایش وجود دارد اما رایج‌ترین آنها ۲۵ هیدروکسی ویتامین D است که به اختصار ۲۵(OH)D شناخته می‌شود.
عوارض احتمالی کمبود ویتامین D چیست؟
جدی ترین عوارض کمبود ویتامین D عبارتند از:
- سطوح پایین کلسیم خون (هیپوکلسمی)
- سطوح پایین فسفات خون (هیپوفسفاتمی)
- راشیتیسم (نرم شدن استخوان‌ها در دوران کودکی)
- استئومالاسی (نرم شدن استخوان در بزرگسالان)
این شرایط قابل درمان هستند. در حالی که راشیتیسم یک بیماری قابل درمان و اغلب قابل درمان است، درمان آن در اسرع وقت مهم است. در صورت عدم درمان، موارد خفیف تر راشیتیسم می‌تواند منجر به آسیب طولانی مدت استخوان شود که می‌تواند از رشد مناسب استخوان‌ها جلوگیری کند. موارد شدیدی که درمان نمی‌شوند می‌توانند منجر به تشنج، آسیب قلبی و مرگ شوند.
منابع ویتامین D
غذا
تعداد کمی از غذاها به طور طبیعی حاوی ویتامین D هستند. گوشت ماهی‌های چرب (مانند قزل آلا، سالمون، تن و ماهی خال مخالی) و روغن کبد ماهی از بهترین منابع به شمار می‌آیند. جگر گاو، زرده تخم مرغ و پنیر دارای مقادیر کمی ویتامین D هستند که عمدتاً به شکل ویتامین D3 و متابولیت آن 25(OH)D3 خواهند بود. قارچ نیز مقادیر متغیر ویتامین D2 را فراهم می‌کند.
قرارگیری در معرض نور خورشید
برای اکثر مردم جهان حداقل بخشی از نیازهای ویتامین D خود از طریق قرار گرفتن در معرض نور خورشید تامین می‌شود . پرتوهای نوع B UV (UVB) با طول موج تقریبی 290 تا 320 نانومتر به پوست بدون پوشش نفوذ کرده و 7-دهیدروکلسترول پوستی را به پیش ویتامین D3 تبدیل می‌کند که به نوبه خود تبدیل به ویتامین D3 می‌شود.
توجه داشته باشید که فصل، زمان روز، طول روز، پوشش ابری، مه و دود، میزان ملانین پوست و کرم ضد آفتاب مواردی هستند که بر میزان ساخت ویتامین D تأثیر می‌گذارند. جالب است بدانید که افراد مسن و افراد با پوست تیره به میزان کمتری قادر به تولید ویتامین D از نور خورشید هستند .
در کشورهایی با پوشش خاص برای بانوان این فرضیه وجود دارد که در خانه می‌توانند از این منبع ویتامین دی بهره‌مند شوند، اما به خاطر داشته باشید اشعه UVB به شیشه نفوذ نمی‌کند، بنابراین قرار گرفتن در معرض نور خورشید در داخل خانه از طریق پنجره، ویتامین D تولید نمی‌کند.
برخی از محققان برای دریافت ویتامین D پیشنهاد می‌کنند که تقریباً 5 تا 30 دقیقه قرار گرفتن در معرض نور خورشید، به ویژه بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر، روزانه یا حداقل دو بار در هفته به صورت، بازوها، دست‌ها و پاها بدون ضد آفتاب معمولاً منجر به ساختکافی ویتامین D خواهد شد. علاوه بر این استفاده متوسط از تخت‌های برنزه تجاری که 2 تا 6 درصد اشعه UVB ساطع می‌کنند نیز مؤثر است. اما باید به خاطر داشت که اشعه ماوراء بنفش یک عامل سرطان زا است و قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش قابل پیشگیری‌ترین علت سرطان پوست است.
بنابراین لازم است که اقدامات محافظتی از نور را برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست انجام داد، از جمله استفاده از کرم‌های ضدآفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) 15 یا بالاتر، هر زمان که افراد در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. به نظر می رسد کرم‌های ضد آفتاب با SPF 8 یا بیشتر، اشعه‌های UV تولید کننده ویتامین D را مسدود می‌کنند. با این حال، در عمل، معمولاً افراد به اندازه کافی از ضد آفتاب استفاده نمی‌کنند، تمام پوست‌های در معرض آفتاب را نمی‌پوشانند، یا مرتباً ضدآفتاب را دوباره استفاده نمی‌کنند. در نتیجه پوست آنها احتمالاً مقداری ویتامین D را حتی با مقادیر معمول ضد آفتاب استفاده می‌کند.
مکمل‌های غذایی
مکمل‌های غذایی می‌توانند حاوی ویتامین D2 یا D3 باشند. ویتامین D2 با استفاده از تابش اشعه فرابنفش ارگوسترول در مخمر تولید می‌شود و ویتامین D3 معمولاً با تابش 7-دهیدرکلسترول از لانولین به دست آمده از پشم گوسفند تولید می‌شود. یک نسخه بدون حیوان از ویتامین D3 که از گلسنگ تهیه شده است نیز موجود است.
هر دو ویتامین D2 و D3 سطح سرمی 25(OH)D را افزایش می‌دهند و به نظر می‌رسد که توانایی مشابهی برای درمان راشیتیسم دارند. علاوه بر این، بیشتر مراحل در متابولیسم و عملکرد ویتامین‌های D2 و D3 یکسان است.
آیا باید مکمل ویتامین D مصرف کرد؟
توصیه‌هایی برای بزرگسالان و کودکان بالای 4 سال است. در طول پاییز و زمستان، شما باید ویتامین D را از رژیم غذایی خود دریافت کنید، زیرا خورشید آنقدر قوی نیست که بدن بتواند ویتامین D بسازد.
اما از آنجایی که دریافت ویتامین D کافی از طریق غذا برای افراد دشوار است، همه (از جمله زنان باردار و شیرده) باید مصرف مکمل روزانه حاوی 10 میکروگرم ویتامین D را در طول پاییز و زمستان در نظر بگیرند. در تابستا نو پاییز اکثر مردم می‌توانند تمام ویتامین D مورد نیاز خود را از طریق نور خورشید روی پوست خود و از یک رژیم غذایی متعادل تهیه کنند.
میزان مصرف و وضعیت ویتامین D
- کودکان از سن یک سالگی و بزرگسالان به 10 میکروگرم ویتامین D در روز نیاز دارند.
- نوزادان تا یک سالگی به 8.5 تا 10 میکروگرم ویتامین D در روز نیاز دارند.
علت و تاثیر کمبود ویتامین D در بدن
افراد ممکن است به دلایل مختلفی دچار کمبود ویتامین D شوند، مثلا:
- میزان مصرف معمول در طول زمان کمتر از میزان توصیه شده باشد
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید محدود باشد
- کلیه‌ها نتوانند 25(OH)D را به شکل فعال آن تبدیل کنند
- یا جذب ویتامین D از دستگاه گوارش ناکافی باشد
*کمبود ویتامین D در افرادی که حساسیت به شیر یا عدم تحمل لاکتوز دارند و افرادی که رژیم غذایی گیاهخواری تخم مرغی یا وگان مصرف می‌کنند، بیشتر است.
در کودکان، کمبود ویتامین D به صورت راشیتیسم آشکار می‌شود، بیماری که با شکست بافت استخوانی در معدنی شدن مناسب، و در نتیجه نرمی استخوان و بدشکلی‌های اسکلتی مشخص خواهد شد. علاوه بر بدشکلی استخوان و درد، راشیتیسم شدید می‌تواند باعث عدم رشد، تاخیر در رشد، تشنج هیپوکلسمیک، اسپاسم کزاز، کاردیومیوپاتی و ناهنجاری‌های دندانی شود. لازم به ذکر است که شیردهی طولانی مدت بدون مکمل ویتامین D می‌تواند باعث ایجاد راشیتیسم در نوزادان شود.
در بزرگسالان و نوجوانان، کمبود ویتامین D می‌تواند منجر به استئومالاسی شود که در آن استخوان موجود در طی فرآیند بازسازی به طور ناقص یا معیوب معدنی می‌شود که درنهایت به رشد استخوان‌های ضعیف ختم می‌شود. علائم و نشانه‌های استئومالاسی مشابه علائم راشیتیسم است و شامل بدشکلی و درد استخوان، تشنج هیپوکلسمیک، اسپاسم کزاز و ناهنجاری‌های دندانی است. از این رو غربالگری وضعیت ویتامین D در حال تبدیل شدن به بخش رایج‌تری از آزمایش خون معمول آزمایشگاهی است که توسط پزشکان توصیه می‌شود.
گروه‌های در معرض خطر کمبود ویتامین D
دریافت ویتامین D کافی از منابع غذایی طبیعی (غیر غنی شده) به تنهایی دشوار است. بنابراین برای بسیاری از افراد، مصرف غذاهای غنی شده با ویتامین D و قرار گرفتن در معرض نور خورشید برای حفظ وضعیت سالم ویتامین D ضروری خواهد بود. با این حال، برخی از گروه‌ها ممکن است برای تامین نیازهای ویتامین D خود به مکمل‌های غذایی نیاز داشته باشند. گروه‌های زیر جزو گروه‌هایی هستند که احتمالاً وضعیت ویتامین D ناکافی دارند:
شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند
مصرف شیر مادر به تنهایی نیازهای ویتامین D برای نوزادان را برآورده نمی‌کنند. از طرفی ویتامین D شیر انسان با وضعیت ویتامین D مادر مرتبط است. مطالعات نشان می‌دهد که شیر مادرانی که مکمل‌های روزانه حاوی حداقل 50 میکروگرم (2000 IU) ویتامین D3 مصرف می‌کنند، دارای سطوح بالاتری از این ماده مغذی است.
اگرچه قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش می‌تواند ویتامین D را در نوزادان تولید کند، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) به والدین توصیه می‌کند که نوزادان کمتر از 6 ماه را از نور مستقیم خورشید دور نگه دارند، لباس‌ها و کلاه‌های محافظ به آنها بپوشانند و در مناطق کوچکی از پوست در معرض کرم ضد آفتاب استفاده کنند.
علاوه بر این مصرف مکمل‌های ویتامین D 10 میکروگرم (400 IU) در روز را برای نوزادانی که به طور انحصاری و با شیر مادر تغذیه می‌کنند توصیه می‌شود. این مکمل باید مدت کوتاهی پس از تولد شروع شود و تا زمانی که آنها از شیر گرفته شوند و حداقل 1000 میلی لیتر در روز شیر خشک یا شیر کامل غنی شده با ویتامین D مصرف کنند، ادامه یابد. AAP همچنین 10 میکروگرم (400 IU) در روز مکمل ویتامین D را برای تمام نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند و کمتر از 1000 میلی لیتر در روز شیر خشک یا شیر غنی شده با ویتامین D مصرف می‌کنند، توصیه می‌کند.
بزرگسالان مسن
افراد مسن در معرض افزایش خطر ابتلا به کمبود ویتامین D هستند، تا حدی به این دلیل که توانایی پوست برای ساخت ویتامین D با افزایش سن کاهش می‌یابد. علاوه بر این، افراد مسن به احتمال زیاد زمان بیشتری را نسبت به افراد جوان در داخل خانه سپری می‌کنند و ممکن است دریافت‌های غذایی ناکافی از این ویتامین را داشته باشند.
افرادی که کمتر در معرض نور خورشید هستند
افراد خانه نشین، افرادی که به دلایل مذهبی ردای بلند، لباس یا پوشش سر دارند و همچنین افراد دارای مشاغلی که قرار گرفتن در معرض نور خورشید را محدود می‌کنند از جمله گروه‌هایی هستند که بعید است از نور خورشید مقادیر کافی ویتامین D دریافت کنند. استفاده از کرم ضد آفتاب نیز ساخت ویتامین D را از نور خورشید محدود می‌کند. با این حال، از آنجایی که میزان و دفعات استفاده از ضد آفتاب ناشناخته است، نقشی که کرم ضد آفتاب ممکن است در کاهش ساخت ویتامین D ایفا کند نامشخص است.
افرادی که پوست تیره دارند
مقادیر بیشتر رنگدانه ملانین در لایه اپیدرمی پوست منجر به تیره‌تر شدن پوست و کاهش توانایی پوست برای تولید ویتامین D از نور خورشید می‌شود. به عنوان مثال، سیاه پوستان آمریکایی معمولاً سطح سرمی 25(OH)D کمتری نسبت به آمریکایی‌های سفیدپوست دارند. با این حال، مشخص نیست که آیا این سطوح پایین در افراد با پوست تیره عواقب سلامتی قابل توجهی دارد دارد یا خیر.
افراد با شرایط سلامتی خاص
از آنجایی که ویتامین D محلول در چربی است، جذب آن به توانایی روده در جذب چربی رژیم غذایی بستگی دارد . سوء جذب چربی با شرایط پزشکی مرتبط است که شامل برخی از اشکال بیماری کبد، فیبروز کیستیک، بیماری سلیاک، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو می‌شود . علاوه بر افزایش خطر کمبود ویتامین D، افراد مبتلا به این شرایط ممکن است غذاهای خاصی مانند محصولات لبنی (که بسیاری از آنها با ویتامین D غنی شده اند) مصرف نکنند یا فقط مقادیر کمی از این غذاها را مصرف کنند. بنابراین افرادی که در جذب چربی رژیم غذایی مشکل دارند ممکن است به مکمل ویتامین D نیاز داشته باشند.
افرادی که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته‌اند
افراد با شاخص توده بدنی (BMI) 30 یا بیشتر، سطح سرمی 25(OH)D کمتری نسبت به افراد بدون چاقی دارند. چاقی بر ظرفیت پوست برای ساخت ویتامین D تأثیر نمی‌گذارد. با این حال، مقادیر بیشتری از چربی زیر جلدی ویتامین بیشتری را جذب می‌کند. از این رو افراد چاق ممکن است برای دستیابی به سطوح 25(OH)D مشابه افراد با وزن طبیعی نیاز به دریافت بیشتر ویتامین D داشته باشند.
افراد چاق که تحت عمل جراحی بای پس معده قرار گرفته اند نیز ممکن است دچار کمبود ویتامین D شوند. در این روش، بخشی از قسمت فوقانی روده کوچک، جایی که ویتامین D جذب می‌شود، دور زده می‌شود و ویتامین D که از ذخایر چربی وارد جریان خون می‌شود ممکن است در طول زمان 25(OH)D را به سطوح کافی افزایش ندهد.
ویتامین D و سلامتی
بر اساس مطالعات بسیار هیچ رابطه محکمی بین ویتامین D و پیامدهای سلامتی به جز سلامت استخوان وجود ندارد. با این حال این بخش بر هفت بیماری، شرایط و مداخلاتی که ویتامین D ممکن است در آنها دخیل باشد تمرکز دارد:
- سلامت استخوان و پوکی استخوان
- سرطان
- بیماری قلبی عروقی (CVD)
- افسردگی
- چندگانه اسکلروز (MS)
- دیابت نوع 2
- کاهش وزن
سلامت استخوان و پوکی استخوان
استخوان به طور مداوم در حال بازسازی است. با این حال، با افزایش سن افراد – و به ویژه در زنان در دوران یائسگی – نرخ تجزیه استخوان از میزان استخوان سازی پیشی می‌گیرد. با گذشت زمان، تراکم استخوان کاهش می یابد و پوکی استخوان در نهایت می‌تواند ایجاد شود.
پوکی استخوان تا حدی یک اثر طولانی مدت کمبود کلسیم و یا ویتامین D است، برخلاف راشیتیسم و استئومالاسی که در نتیجه کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود. پوکی استخوان اغلب با دریافت ناکافی کلسیم همراه است، اما دریافت ناکافی ویتامین D با کاهش جذب کلسیم به پوکی استخوان کمک می‌کند.
سلامت استخوان همچنین به حمایت از عضلات اطراف برای کمک به تعادل و نوسانات وضعیتی و در نتیجه کاهش خطر افتادن بستگی دارد. ویتامین D همچنین برای رشد طبیعی و رشد فیبرهای عضلانی مورد نیاز است. علاوه بر این، سطوح ناکافی ویتامین D می‌تواند بر قدرت عضلانی تأثیر منفی بگذارد و منجر به ضعف و درد عضلانی (میوپاتی) شود.
*بیشتر آزمایش‌ها درباره اثرات مکمل‌های ویتامین D بر سلامت استخوان‌ها شامل مکمل‌های کلسیم نیز می‌شد، بنابراین جداسازی اثرات هر یک از مواد مغذی دشوار است. علاوه بر این، مطالعات مقادیر مختلفی از مواد مغذی را ارائه کردند و از برنامه‌های دوز متفاوت استفاده کردند.
سرطان
برخی از مطالعات مشاهده ای ارتباط بین سطوح پایین سرمی 25(OH)D و افزایش خطر ابتلا به سرطان و مرگ را نشان می‌دهند. مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان می‌دهد که ویتامین D ممکن است از سرطان‌زایی جلوگیری کرده و پیشرفت تومور را کند کند، برای مثال، تمایز سلولی را تقویت کرده و متاستاز را مهار می‌کند. ویتامین D همچنین ممکن است اثرات ضد التهابی، تعدیل کننده ایمنی، پیشاپوپتوز و ضد رگ زایی داشته باشد.
روی هم رفته، مطالعات تا به امروز نشان نمی‌دهد که ویتامین D با یا بدون مکمل کلسیم باعث کاهش بروز سرطان می‌شود، اما سطوح کافی یا بالاتر 25(OH)D ممکن است میزان مرگ و میر ناشی از سرطان را کاهش دهد.
بیماری قلب و عروقی
ویتامین D به تنظیم سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون (و در نتیجه فشار خون)، رشد سلول‌های عروقی و مسیرهای التهابی و فیبروتیک کمک می‌کند. کمبود ویتامین D با اختلال عملکرد عروق، سفت شدن شریان، هیپرتروفی بطن چپ و چربی خون همراه است. به این دلایل، ویتامین D با سلامت قلب و خطر CVD مرتبط است.
افسردگی
ویتامین D در فرآیندهای مختلف مغز نقش دارد و گیرنده‌های ویتامین D بر روی نورون‌ها و گلیا در مناطقی از مغز که تصور می‌شود در پاتوفیزیولوژی افسردگی نقش دارند، وجود دارند.
MS یا اسکلروز چندگانه
ام اس یک بیماری خودایمنی سیستم عصبی مرکزی است که به غلاف میلین اطراف و سلول‌های عصبی در مغز و نخاع آسیب می‌رساند. این آسیب پیام‌های بین مغز و بدن را مختل یا مسدود می‌کند و منجر به ویژگی‌های بالینی مانند از دست دادن بینایی، ضعف حرکتی، اسپاستیسیتی، آتاکسی، لرزش، از دست دادن حسی و اختلال شناختی می‌شود. برخی از افراد مبتلا به ام اس در نهایت توانایی نوشتن، صحبت کردن یا راه رفتن را از دست می‌دهند.
توزیع جغرافیایی ام اس در سراسر جهان نابرابر است. تعداد کمی از مردم در نزدیکی خط استوا به این بیماری مبتلا می‌شوند، در حالی که شیوع آن در شمال و جنوب بیشتر است. این توزیع نابرابر منجر به این گمانه‌زنی شده است که سطوح پایین ویتامین D در افرادی که کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، ممکن است آنها را مستعد ابتلا به این بیماری کند.
بسیاری از مطالعات اپیدمیولوژیک و ژنتیکی ارتباط بین ام اس و سطوح پایین 25(OH)D را قبل و بعد از شروع بیماری نشان داده‌اند که سطوح کافی ویتامین D می‌تواند خطر ابتلا به ام اس را کاهش دهد و پس از وجود ام اس، خطر عود را کاهش دهد و پیشرفت بیماری را کند کند.
با توجه به فقدان شواهد کارآزمایی بالینی، کارشناسان در مورد اینکه آیا ویتامین D می‌تواند به پیشگیری از ام اس کمک کند یا خیر، به توافق کاملی دست پیدا نکرده اند. علاوه بر این، مطالعات به طور مداوم نشان نداده‌اند که مکمل ویتامین D علائم و نشانه‌های ام اس فعال را کاهش می‌دهد یا میزان عود را کاهش می‌دهد.
دیابت نوع 2
ویتامین D در متابولیسم گلوکز نقش دارد. ترشح انسولین را از طریق گیرنده ویتامین D روی سلول‌های بتای پانکراس تحریک می‌کند و مقاومت انسولین محیطی را از طریق گیرنده‌های ویتامین D در عضلات و کبد کاهش می‌دهد. ویتامین D ممکن است در پاتوفیزیولوژی دیابت نوع 2 از طریق اثرات آن بر متابولیسم گلوکز و سیگنال دهی انسولین و همچنین توانایی آن در کاهش التهاب و بهبود عملکرد سلول‌های بتا پانکراس نقش داشته باشد.
کاهش وزن
مطالعات مشاهده‌ای نشان می‌دهد که وزن‌های بیشتر بدن با وضعیت پایین‌تر ویتامین D مرتبط است و افراد چاق اغلب دارای سطوح حاشیه‌ای یا کمبود 25(OH)D در گردش هستند. با این حال، کارآزمایی‌های بالینی از رابطه علت و معلولی بین ویتامین D و کاهش وزن پشتیبانی نمی‌کنند.
به طور کلی، تحقیقات موجود نشان می‌دهد که مصرف مقادیر بالاتر ویتامین D یا مصرف مکمل‌های ویتامین D باعث کاهش وزن نمی‌شود.
خطرات سلامتی ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین D
- مقادیر بیش از حد ویتامین D سمی است. از آنجایی که ویتامین D جذب کلسیم را در دستگاه گوارش افزایش می‌دهد، سمیت ویتامین D منجر به هیپرکلسمی مشخص، هیپرکلسیوری و 25 (OH) سرم بالا می‌شود. هیپرکلسمی به نوبه خود می‌تواند منجر به تهوع، استفراغ، ضعف عضلانی، اختلالات عصبی روانی، درد، از دست دادن اشتها، کم آبی بدن، پلی اوری، تشنگی مفرط و سنگ کلیه شود.
- در موارد شدید، مسمومیت با ویتامین D باعث نارسایی کلیوی، کلسیفیکاسیون بافت‌های نرم در سراسر بدن (از جمله در عروق کرونر و دریچه‌های قلب)، آریتمی‌های قلبی و حتی مرگ می‌شود. مسمومیت با ویتامین D ناشی از مصرف مکمل‌های غذایی حاوی مقادیر بیش از حد ویتامین D به دلیل اشتباهات تولیدی، مصرف نامناسب یا در مقادیر بیش از حد، یا تجویز نادرست توسط پزشکان است.
- کارشناسان بر این باور نیستند که قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید منجر به سمیت ویتامین D شود، زیرا فعال شدن حرارتی پروویتامین D3 در پوست باعث ایجاد اشکال مختلف غیر ویتامین D می‌شود که تشکیل ویتامین D3 را محدود می‌کند. مقداری ویتامین D3 نیز به اشکال غیر فعال تبدیل می‌شود. با این حال، مراجعه مکرر به سالنهای برنزه که تابش اشعه ماوراء بنفش مصنوعی را فراهم می‌کنند، می‌تواند منجر به سطوح 25(OH)D بسیار بالاتر از 375-500 نانومول در لیتر (150-200 نانوگرم در میلی لیتر)خواهد شد.
- ترکیب مصرف زیاد کلسیم (حدود 2100 میلی گرم در روز از غذا و مکمل‌ها) با مقادیر متوسط ویتامین D (حدود 19 میکروگرم [765 IU] در روز از غذا و مکمل‌ها) خطر ابتلا به سنگ کلیه را تا 17 درصد افزایش می‌دهد.
تداخلات ویتامین D با داروها
مکمل‌های ویتامین D ممکن است با انواع مختلفی از داروها تداخل داشته باشند. چند نمونه در زیر ارائه شده است. افرادی که این داروها و سایر داروها را به طور منظم مصرف می‌کنند، باید میزان مصرف ویتامین D و وضعیت خود را با پزشک خود در میان بگذارند.
- اورلیستات
داروی کاهش وزن اورلیستات (Xenical® و alli®)، همراه با رژیم غذایی کم چرب، می‌تواند جذب ویتامین D را از غذا و مکمل‌ها کاهش دهد و منجر به کاهش سطح 25(OH)D شود.
- استاتین‌ها
داروهای استاتین سنتز کلسترول را کاهش می‌دهند. از آنجا که ویتامین D درون زا از کلسترول مشتق می‌شود، استاتین‌ها همچنین ممکن است ساخت ویتامین D را کاهش دهند. علاوه بر این، مصرف زیاد ویتامین D، به ویژه از مکمل‌ها، ممکن است قدرت آتورواستاتین (Lipitor®)، لوواستاتین (Altoprev® و Mevacor®) و سیمواستاتین (FloLipid™ و Zocor®) را کاهش دهد، زیرا این استاتین‌ها و ویتامین D ظاهر می‌شوند. برای رقابت برای همان آنزیم متابولیزه کننده.
- استروئیدها
داروهای کورتیکواستروئیدی، مانند پردنیزون (Deltasone®، Rayos®، و Sterapred®)، اغلب برای کاهش التهاب تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند جذب کلسیم را کاهش داده و متابولیسم ویتامین D را مختل کنند. در بررسی NHANES 2001-2006، کمبود 25(OH)D (کمتر از 25 نانومول در لیتر [10 نانوگرم در میلی لیتر]) بیش از دو برابر بیشتر از کودکان و بزرگسالانی که مصرف استروئید خوراکی را گزارش کردند (11٪) نسبت به افراد غیر مصرف کننده بود. (5%).
- دیورتیک‌های تیازیدی
دیورتیک‌های تیازیدی (به عنوان مثال، Hygroton®، Lozol®، و Microzide®) باعث کاهش دفع کلسیم در ادرار می‌شوند. ترکیب این دیورتیک‌ها با مکمل‌های ویتامین D (که جذب کلسیم روده‌ای را افزایش می‌دهند) ممکن است به هیپرکلسمی منجر شود، به‌ویژه در افراد مسن‌تر و افراد مبتلا به عملکرد کلیوی به خطر افتاده یا هیپرپاراتیروئیدیسم.
ویتامین D و رژیم‌های غذایی سالم
از آنجایی که غذاها مجموعه‌ای از مواد مغذی و سایر اجزای مفید را برای سلامتی فراهم می‌کنند، نیازهای تغذیه‌ای باید در درجه اول از طریق غذاها برآورده شوند. در برخی موارد، غذاهای غنی‌شده و مکمل‌های غذایی زمانی مفید هستند که پاسخگویی به نیازهای یک یا چند ماده مغذی غیرممکن باشد (مثلاً در مراحل خاص زندگی مانند بارداری).
- انواع سبزیجات، میوه‌ها، غلات (حداقل نصف غلات کامل)؛ شیر، ماست و پنیر بدون چربی و کم چرب؛ و روغن‌ها
- شیر، بسیاری از غلات آماده مصرف، و برخی مارک‌های ماست و آب پرتقال با ویتامین D غنی شده‌اند. پنیر به طور طبیعی حاوی مقادیر کمی ویتامین D است.
- انواع غذاهای پروتئینی مانند گوشت بدون چربی. طیور؛ تخم مرغ؛ غذای دریایی؛ لوبیا، نخود و عدس؛ آجیل و دانه‌ها؛ و محصولات سویا
- ماهی‌های چرب مانند سالمون، تن و ماهی خال مخالی منابع بسیار خوبی از ویتامین D هستند. جگر گاو و زرده تخم مرغ مقادیر کمی ویتامین D دارند.
آیا می‌توانید ویتامین D بیش از حد مصرف کرد؟
سمیت ویتامین D نادر است، اما می‌تواند منجر به هیپرکلسمی‌شود. علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- افزایش تشنگی و ادرار
- اشتهای کم
- یبوست
- ضعف
- گیجی
- آتاکسی (اختلال در تعادل یا هماهنگی)
- دیزارتری (گفتار نامشخص)
دوزهای بالاتر از حد توصیه شده ویتامین D را بدون مشورت با پزشک خود مصرف نکنید. همچنین، در مورد دریافت دوزهای زیاد ویتامین A به همراه D در برخی روغن‌های ماهی احتیاط کنید. ویتامین A همچنین می‌تواند به سطوح سمی برسد و مشکلات جدی ایجاد کند.
یادداشت پایانی
ویتامین D ویتامین مهمی است که بدن شما برای سالم بودن به آن نیاز دارد. اگر فاکتورهای خطر ابتلا به کمبود ویتامین D را دارید یا علائمی را تجربه می کنید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید تا آزمایش خون برای بررسی سطح شما انجام شود.